Ինչու Քրիստինե Պողոսյանը չգիտի, թե ինչի մասին է խոսում

«Առավոտը» հոդված էր հրապարակել, որտեղ ԱԺ «Իմ Քայլը» խմբակցության պատգամավոր Քրիստինե Պողոսյանը խոսում էր օրենսդրական նախաձեռնության մասին, որն ինքը պատրաստվում էր առաջարկել քննարկման:

Օրենսդրական նախաձեռնության կոնկրետ մի կետը, այն է թե՝ հոգեկան առողջության խնդիրներով մարդկանց պատգամավոր առաջադրվելու իրավունքից զրկելը, ինձ մոտ խորը մտահոգություններ առաջացրեց:

Քրիստինե Պողոսյանն ինքը հոդվածում նշում է, որ պատրաստ է լսել մարդկանց, ովքեր իր հետ համաձայն չեն, ինչը ես ընկալում եմ որպես հռետորական, ոչ թե իրական կոչ: Բայց փորձեմ շարադրել իմ առարկությունները:

Առաջին հայացքից առաջարկը կարծես թե գրավիչ, պարզ, ընդունելի, ինչ-որ տեղ նույնիսկ դրական է թվում: Բայց ավելի ուշադիր քննադատությանը, ցավոք, չի դիմանում:

1. Ընտրելու և ընտրվելու իրավունքը սահմանադրական է

ՀՀ Սահմանադրության հոդված 30-ը սահմանում է ընտրվելու իրավունքի սահմանափակումները: Մասնավորապես,

ՀՈԴՎԱԾ 30. Տասնութ տարին լրացած Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիներն ունեն անմիջականորեն և կամքի ազատ արտահայտությամբ ընտրված իրենց ներկայացուցիչների միջոցով պետության կառավարմանը մասնակցելու իրավունք:

Օրենքով կարող է սահմանվել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիություն չունեցող անձանց` տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններում ընտրական իրավունքը:

Ընտրել և ընտրվել չեն կարող դատարանի վճռով անգործունակ ճանաչված, ինչպես նաև օրինական ուժի մեջ մտած դատավճռով ազատազրկման դատապարտված և պատիժը կրող քաղաքացիները: Օրենքով կարող են սահմանվել տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններում ընտրական իրավունքի լրացուցիչ սահմանափակումներ:

Այսինքն՝ արդեն գործող օրենսդրությամբ, եթե ինչ-որ մեկը հոգեկան առողջության այնքան լուրջ խնդիրներ ունի, որ դրանց հիման վրա անգործունակ է ճանաչվել, նա չի կարող ընտրելու կամ ընտրվելու միջոցով մասնակցել պետության կառավարմանը:

Ընտրելու և ընտրվելու սահմանադրական իրավունքը կարգավորվում է ՀՀ ընտրական օրենսգրքով:

Այսինքն՝ Քրիստինե Պողոսյանը խոսում է ոչ թե նոր օրենսդրական կարգավորումների, այլ եղած կարգավորումները խստացնելու մասին: Նման խստացումները կարող են արդարացված լինել անհրաժեշտությամբ կամ հրատապությամբ, բայց պատգամավորը դեռ չի ներկայացրել անհրաժեշտության կամ հրատապության ապացույցներ:

2. Իշխանության իրականացման կոնտեքստում հոգեբուժությունը կոռուպցիոն առումով խոցելի է

ՀՀ առողջապահական համակարգը նույնիսկ Թրանսփարենսի Ինթերնեյշնալ հակակոռուպցիոն կենտրոնը ճանաչել է որպես ամենակոռումպացված ոլորտներից մեկը: Քրիստինե Պողոսյանը պնդում է, որ ԱԺ պատգամավոր ընտրվելը համեմատելի է վարորդական իրավունք ստանալու կամ ուսուցիչ լինելու հետ, բայց իրականում այստեղ ռիսկ/ձեռքբերում հավասարակշռությունը լրիվ ուրիշ է՝ լրիվ այլ կոռուպցիոն ռիսկերով:

Ես խելամիտ մտավախություն ունեմ, որ նման օրենսդրությունը կարող է բերել կեղծ դրական դիագնոզների՝ անցանկալի անձանց համար, ու կեղծ բացասական դիագնոզների՝ ցանկալի մարդկանց համար: Միգուցե ոչ Փաշինյանի օրոք, բայց արհեստականորեն ստեղծել նման կոռուպցիոն ռիսկ՝ չեմ կարծում, որ խելամիտ ու մտածված որոշում է:

Ու ես նման հայտարարություն չէի անի, եթե չլիներ մասնագիտական կարծիք ու նախադեպ: Բրիտանական բժշկական ասոցիացիայի հրապարակած «Medicine Betrayed: The Participation of Doctors in Human Rights Abuses» աշխատությունը նշում է, որ հոգեբուժության ոլորտը չարաշահման ավելի մեծ պոտենցիալ ունի, քան բժշկության այլ ոլորտները:

Պատժիչ հոգեբուժության կիրառումը ՍՍՀՄ-ում դիսսիդենտներից ազատվելու համար բավականաչափ լավ ուսումնասիրված ու մռայլ նախադեպ է՝ այս կոռուպցիոն ռիսկի հետևանքները պատկերացնելու համար:

3. Հոգեկան առողջության խնդիրների նկատմամբ ստիգման ավելի լուրջ ու հրատապ խնդիր է

Հայաստանում մարդիկ հոգեկան առողջության խնդիրներ ունենալն ընկալում են հաճախ որպես «հոգեկան» լինել, չնայած իրականում դեպրեսիայից, պոստ-տրավմատիկ սթրեսային խանգարումից, անհանգստության սպեկտրի խանգարումներից, օբսեսիվ-կոմպուլսիվ, բիպոլյար խանգարումներից մինչև իրականության ընկալման խանգարումներ բոլորը հոգեկան առողջության խնդիրներ են:

Ու մարդիկ չեն դիմում մասնագետի, որովհետև չեն ցանկանում «հոգեկանի» ստիգմա կրել: Իսկ արդյոք որ կետից է հոգեկան առողջության խնդիրն խոչընդոտում մարդու աշխատանքին՝ շատ դժվար է ասել՝ օրինակ, շիզոֆրենիայով մարդն ուրիշ է, պղպջակներով պլաստիկ անընդհատ ճտացնող մարդն՝ ուրիշ:

Ու նման սահմանափակումներն օրակարգ բերելը, մեղմ ասած, բնավ չի նպաստում, որ մարդիկ ժամանակին մասնագիտական օգնության դիմեն՝ հակառակը, թաքցնել, պահել, ձևանալ, միայն թե այդ խարանը չկրեն:

Հուսով եմ՝ իմ այս առարկությունները կհասնեն Քրիստինե Պողոսյանին ու նա կվերանայի իր տեսանկյունը հոգեկան առողջության խնդիրների ու դրանցով տառապող մարդկանց նկատմամբ ու կհրաժարվի այս պոպուլիստականից բացի ուրիշ արժեք չունեցող օրինագծից:

---

Tweet